2019
Aanj nöömer: Friisk (öler fuarmer: Frasch, Fräisk, Fräisch, Freesk, Fering, Sölring, Halunder, Öömrang)
ISO-tiaken: frr
Spreeger faan daaling: 5,000–7,000
Nuurdfresk as en waastgermaansk spriak, wat loongs a küst an üüb a eilunen uun a nuurdwaast huk faan Tjiisklun snaaket wurd an wat üüb a kaant stäänt. At spriak wurd hal uun tau skaften apdiald, uun’t eilunsfresk an uun’t feesteegsfresk. Det leit diaruun, det a fresken jo tu onerskiaselk tidjen uun jar nei aran uunsiideld haa. Diar, huar nü a eilunen lei, toog at a fresken al am’t juar 800 hen, widjert a maask, huar daaling a feesteeg as, iarst juarhunderten leeder faan fresken bewenet wurd.
Daaling snaake en 5.000–7.000 lidj nuurdfresk, 150 juar turag wiar’t noch en 30.000. A spriak-aktiwismus – fööraal uun dön 1970-er juaren – hee diartu mäholpen, det a fresk spriak daaling en huuger uunsen füngen hee an en wichtigen dial faan a nuurdfresk identiteet as.
Muar tu’t projekt
Detheer projekt maad hal meed, wat dön uunstringingen faan iar an daaling at spriak weder uun a gang tu fun, broocht haa. Tutidjs waan uun a sosio-demograafsk beskriiwing faan Nuurdfresklun nau informatsjuunen diaram, huar hüföl lidj fresk snaake. Üübtu as at ei rocht klaar, wan wat uun Nuurdfresklun diarför den wurden as, at spriak uun’t leewen tu hualen of weler uun a gang tu fun. Sodening as at do uk natüürelk ei so lacht tu onerschüken, wat at spriak holpen hee an wat ei. Üüs projekt maad det hal anre an muar am dön onerskiaselk rewitalisiaringsaktiwiteeten tu weden fu, hü jo uflep an wat jo broocht haa.
Tuiarst skal en ütjfeerelk auersicht maaget wurd tu dön spriakplooning- of rewitalisiaringsinitiatiiwen, wat ham tu onerskiaselk tidjen an uun onerskiaselk regjuunen trochfeerd hee. An at skal en auersicht tu aal dön onerschükingen faan’t nuurdfresk apsteld wurd.
Do wurd a status quo diarfaan dokumentiaret, hü at spriak daaling brükt wurd. Diarbi wurd fööraal diarüüb luket, hü at spriak sen an hü gud at spriak snaaket wurd. At aanj ferliket at projekt dön resultooten an schükt efter eksplisiit of implisiit korelatsjuunen. An of ferlicht at uunsen an at könen faan’t spriak faan daaling mä dön rewitalisiaringsaktiwiteeten faan iar an nü tuphinge.
A operst wedenskapslidj
Nils Langer as sant 2016 prufeser för nuurdfresk an forskin am manerhaiden bi a unwersiteet Flensborig. Efter sin promotsjuun uun histoorisk sosiolinguistik bi a uniwersiteet Newcastle (1991–2000), werket hi üüs prufeser för germaansk spriakwedenskap bi a uniwersiteet faan Bristol (2000–2016). Hi as en feekmaan för a histoorisk sosiolinguistik faan Sleeswik-Holstian, en berik, wat ham troch muarspriakethaid gungt faan bit tu fiiw spriaken. Hi hee am sok teemen skrewen üüs purismus, standardisiaring, spriak an bilding an regjonaal- an manerhaidenspriaken. Uun a ferleeden tidj as hi uun a gang mä det implementiaring faan spriakpolitiik för manerhaidenspriaken.
Femmy Admiraal wurd uun Waastfresklun bäären an as mä waastfresk an holunsk grat wurden. Üüs hat mä hör ütjbilding üüs linguist an antropolooge klaar wiar, werket hat bi en projekt faan a uniwersiteet Leipzig mä. Diarbi skul uun Bolivien det spriak „Baure“ onersoocht wurd, wat ei muar fölen snaaket wurd. Hat promowiaret uun Amsterdam auer at linguistik kodiaring faan referensen, wat üüb a rüm betaanjen san uun’t baure. Tutids werket hat bit DANS, en archiwiaringsinstituutsjuun faan a köngelk nederlunsk akademii för wedenskapen (KNAW). Bi hör baantje hee hat en feeren rol uun ferskeelig organisatorisk gremiien faan paneuropeesk projekten an infrastruktuuren.
Lena Terhart hee en mastern uun amerikoonsk antropologii an spriakwedenskap. Hat hee bi onerskiaselk projekten mäwerket, wat jo mä a dokumentatsjuun faan letj- of manerhaidspriaken befaade, so üüs a dokumentatsjuun faan’t Saami (HU Berlin) an faan’t Baure, Paunaka an Guarayu (Uniwersitäät Leipzig) an hat hee indigeen spriaken uun a steed Mexico onersoocht. Efter en kooperatsjuun mä’t sorbisk instituut bi a uni Leipzig hee Lena uun a ferleeden tidj tjiisk onerracht för flüchtlingen den. Uun a wedenskap intresiaret hat ham fööraal för a typologii an a sosiolinguistik faan spriaken, wat letjet snaaket wurd. Uun hör dochterwerk skal at am a gramatisk beskriiwing faan a Paunaka spriak gung.
