Саха Медиа-Оскуола Иккис Түhүмэҕин Кэтэхтэн Саҕалыырга Бэлэм
Фольклор уонна култуура нэһилиэстибэтин киинэ (АХШ), ону сэргэ Чикаго үнүбэрсиэтэ биллэрэллэринэн Арассыыйа хотугулуу-илиҥҥи өттүгэр "Саха Медиа-оскуола" үлэтин иккис түһүмэҕин ыытар.
Үөрэххэ уонуттан уон биэһигэр диэри саастаах 5-10 оҕо дьарыктаныаҕа. Үөрэх устата оҕолор видеону холкутук оҥорор сатабылларын сайыннарыахтара. Медиа-оскуола кулун тутар ыйга үс нэдиэлэ кэтэхтэн ыытыллыаҕа. Оҕолору нэдиэлэҕэ үстүүтэ видео оҥорооччулар уонна саха тылын уһуйааччылара дьарыктыахтара. Бу үөрэх эрдэ ыытыллыбыт оскуола үлэтин салҕыыр, сүрүн сыала - аныгы ньымалары туһанан саха тыла чөл туруктаах буоларын ситиһии. Медиа-оскуола үөһэ ыйыллыбыт киин тылы харыстааһыҥҥа көҕүлээһининэн тэриллэр.
Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр 450 тыһыынча кэриҥэ киһи сахалыы саҥарар. Төрөөбүт тыл күннээҕи кэпсэтиигэ, уопсастыбаннай миэстэҕэ даҕаны туттулларын иһин, саастаах дьон тыл сүтэр кутталлааҕын бэлиэтииллэр, нуучча тылыгар көһөн эрэбит диэн долгуйалларын биллэрэллэр. Тыл кыһалҕатын дьон-сэргэ болҕомтоҕо ылара кэрэхсэбиллээх суол. Кэтээн көрдөххө, тыл айгырааһына, чуолаан нуучча тылыгар көһүү, үгүстүк оҕолор ортолоругар көстөр, ордук өрөспүүбүлүкэ киин куоратыгар - Дьокуускайга.
Саха Медиа-оскуола – эбии үөрэхтээһин быһыытынан ыытыллар тэрээһин. Үөрэх иһинэн улаатан эрэр оҕолор тыл уларыйыытын анаарар дьоҕурдарын сайыннарар, ону тэҥэ сахалыы саҥарар оҕолор тылларын өссө тупсарарга саҥа технологиялар көдьүүстэрин тобулар дьарыктар ыыттыллыахтара.
Оскуола бастакы түһүмэҕэ 2021 сыллаахха кэтэхтэн ыытыллыбыта: уһуйааччылар оҕолорго сүрүннээн видео көмөтүнэн тылы хайдах гынан сайыннарыахха сөбүн туһунан билиһиннэрбиттэрэ. Саха тылын үөрэтэр, киинэ эйгэтигэр үлэлиир дьон дьарыктары сахалыы ыыппыттара. Үс нэдиэлэлээх үөрэххэ уопсайа 25 оҕо киинэ эйгэтиттэн сахалыы саҥарар дьону кытта билсибиттэрэ, үлэ түмүгэр оҕолор тус бырайыактарын чэрчитинэн төрөөбүт тылларынан тэттик видеороликтары устан көмүскээбиттэрэ.
Бастакы оскуола саха оҕолоро төрөөбүт тылларынан көрөр-истэр матырыйааллара элбииригэр анаммыт эбит буоллаҕына, бу ыытыллар оскуола оҕолор киинэ оҥорор үөрүйэхтэрэ, саха тылынан холкутук саҥарар сатабыллара сайдарыгар туһуланар. Маны таһынан, оҕолор оскуола иһинэн оҥорбут сахалыы тыллаах документальнай киинэлэрэ Саха сиригэр эрэ буолбакка, тас дойдуга эмиэ тахсыаҕа. Үөрэх иһинэн оҕолор уһуйааччылары кытта бөлөҕүнэн үлэлиэхтэрэ, тэттик документальнай киинэлэри устарга үөрэниэхтэрэ, үлэлэрин атын дойдуларга ыытыллар киинэ бэстэбээллэригэр көрдөрүөхтэрэ. Оскуолаҕа дьарыктанааччылар киинэни төрөөбүт тылынан устарга үөрэнэллэрин таһынан, киинэ эйгэтэ саха тыла сайдарыгар көдьүүстээх күүс буоларын өйдүүр, суолталыыр буолуохтара. Бу - медиа-оскуола сүрүн идиэйэтэ.
«Биhиги Уhуйааччы уонна Үөрэнээччи диэн тылы үөрэтэргэ аналлаах ньыманы туттуохпут», диир Дария Болтокова, бырайыак салайааччыта. «Бу ньымаҕа саха тылын толору баhылаабыт уhуйааччы төрөөбүт тылларынан үчүгэйдик саҥарбат оҕолору киинэ оҥорорго сахалыы тылынан үөрэтиэ. Ити курдук уhуйааччылар видео оҥорор дьарык тула бөлөх тэрийэн сахалыы тылынан оҕолору уhуйуохтара».
Үөрэх түмүгүнэн оҕолор 1-3 мүнүүтэлээх документальнай киинэлэри уhуйааччыларын көмөтүнэн оҥоруохтара. Бастакы нэдиэлэ сынаарый суруйуутугар ананыаҕа, иккис нэдиэлэ кэмигэр оҕолор киинэлэрин устарга уонна ону таҥарга үөрэниэхтэрэ, үhүc нэдиэлэ хайдах киинэни көрөөччүлэргэ тарҕатарга уонна киинэ бэстэбээллэригэр кытыннарарга ананыа. Бу бырайыак кэмигэр оскуола тэрийээччилэрэ Дария Болтокова уонна Марина Кысылбаикова оҕолортон маннык халыыптаах оскуола инникитин хайдах сайдыан, саха тыла үүнэ-сайда турарыгар көмө буолуон сөбүн туhунан бэйэлэрин санааларын уллэстэллэригэр ыҥырыахтара.
Үөрэх түмүгүнэн, оҕолор документальнай киинэлэрин оскуола YouTube ханаалыгар көрдөрүөхтэрэ. Онтон талыллан ылыллыбыт киинэлэр Смифсониан институт ыытар «ийэ тыл киинэ» бэстибээлигэр кыттар күрэххэ киирсиэхтэрэ.
Тылы харыстааһын көҕүлээһинин туhунан
«Фольклор уонна култуура нэһилиэстибэтин киинин тылы харыстааhын көҕүлээһинэ» төрүт олохтоох норуоттар тыллара сүтэр кутталга киирбитин хайдах төптөрү чөлүгэр түhэрэрэллэригэр күүс көмө буолар соруктаах. Көҕүлээhин төрүт тыллар аныгы олох таhымын кытта тэҥҥэ сайдалларын туhугар, ону кытта тыл култуура нэhилиэстибэтин эбии хаҥата турарыгар үлэтин ыытар.
Ону таhынан көҕүлээhин саҥа цифровой медиа көмөтүнэн тыл үөрэхтээхтэригэр уонна актыбыыстарыгар төрүт тылларын сайыннара туралларыгар төhүү күүс буолар.
*****
In collaboration with the University of Chicago, the Center for Folklife and Cultural Heritage is pleased to announce the second workshop in the Sakha Media School in northeastern Russia.
Open to five to ten students ages ten to fifteen with basic skills in video production, the workshop includes three online classes a week taught by six Sakha video and language teachers during a three-week period in March. This workshop is the second in a series of trainings linguistic revitalization efforts of the Indigenous Sakha people produced by the Center’s Language Vitality Initiative.
There are approximately 450,000 speakers of Sakha in the Republic of Sakha. Even though it is still spoken in both private and public spaces, elderly Sakha express their concern about language shift to Russian. Notably, they observe this shift rapidly occurring among children and teens in urban areas, particularly in the republic’s capital city, Yakutsk.
The Sakha Media School is an extracurricular program which assesses this impact of language shift on younger generations and examines the possibility of using new media technologies to encourage younger Sakha speakers to engage with their heritage language.
The first workshop took place online in 2021 and taught youth the basics of video documentation skills. Workshop instructors were Sakha language and film professionals, and all instruction took place in the Sakha language. The three-week workshop connected twenty-five students to Sakha-speaking mentors in the film industry and presented coursework on the basics of making short videos in their native language.
While the first workshop focused on creating media in Sakha for youth, by youth, this second workshop will expand on students’ film and Sakha language skills while creating documentaries for a wider national and international audience. The workshop will pair students with mentors in small groups to learn about producing documentary shorts, distributing their work, and submitting to film festivals. Along with developing films that feature the Sakha language, the program aims to use filmmaking as a focused topic for cultivating Sakha language skills.
“We will adopt a strategy called Master-Apprentice Language Learning Program,” said Daria Boltokova, co-organizer for the project. “In this system, a ‘master’ fluent Sakha speaker teaches ‘apprentice’ young Sakha semi-speaker how to make videos while conversing with them in Sakha. This way, a group of students and their teachers will create ‘communities of practice’ where Sakha students are compelled to speak Sakha while also learning a new skill of making documentary films from the Sakha ‘masters.’”
The students will ultimately create, design, and produce a one- to three-minute documentary with their mentors. The first week focuses on topic and scripting, the second on filming and editing, and the third on promotion and film festival application. Through this project, school organizers Boltokova and Marina Kysylbaikova will poll students to better understand the topics and methods that would improve their digital media skills, interview students to understand their language attitudes, and collect impressions on youth perceptions on the future of the Sakha language.
At the completion of the workshop, a playlist of student documentaries will be available on the workshop’s YouTube channel, Caха Медиа-Школа (Sakha Media School). Following the workshop, students will be encouraged to submit work to the Smithsonian’s Mother Tongue Film Festival.
About the Language Vitality Initiative
With Indigenous and minoritized languages under threat, the Smithsonian Center for Folklife and Cultural Heritage's Language Vitality Initiatives supports community-driven language reclamation efforts. Our research promotes language use in new and traditional contexts and strengthens engagement in cultural heritage wellness. We work with digital and emerging media to promote unique voices and worldviews. We seek to educate new generations of community language practitioners and linguists through informal and formal workshops and institutes. All our work is used to educate majority-language users about the benefits of living in a multilingual world.
